Gmina Tykocin

Urząd Miejski w Tykocinie

16-080 Tykocin
ul. 11 Listopada 8
tel/fax.: 85 718 16 27

mail: sekretariat@umtykocin.pl

www.um.tykocin.wrotapodlasia.pl

powierzchnia gminy: 207 km²
liczba ludności: 6 435

liczba podmiotów gosp.: 292

Tykocin, nazywany „perłą baroku” należy do nieco sennych, ale urokliwych miasteczek leżących nieopodal Białegostoku. Ujmuje on turystów zachwycającą przyrodą, niespotykanym ptactwem i zwierzyną. Na ternie gminy Tykocin znajduje się Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Narwi”, gdzie rzeka Narew rozlewa się tworząc labirynt koryt, starorzeczy i malowniczych zakoli wypełniających całą szerokość doliny. Wokół roztaczają się obszary siedlisk regularnie użytkowanych rolniczo i terenów torfowo-bagiennych. Tereny podmokłe rozciągają się po obu stronach rzeki. Są drugimi co do wielkości po Bagnach Biebrzańskich tego typu pierwotnym obszarem w Europie Środkowej. Okolice nadnarwiańskie są atrakcją ornitologiczną o każdej porze roku. Stwierdzono tu gniazdowanie ponad 150 gatunków ptaków. Tu też znajduje się strefa ochronna – otulina – Narwiańskiego Parku Narodowego. Jest to już obecnie jedyny zachowany w naturalnym stanie fragment zabagnionej doliny dużej rzeki w Polsce. W krajobrazie Parku wyróżniają się dwa zasadnicze elementy: rozległa zabagniona dolina rzeki z rozbudowanym systemem koryt rzecznych tworzących sieć cieków zajmująca miejscami całą szerokość doliny i otaczające dolinę morenowe wyniesienia osiągające miejscami znaczne wysokości względne ze stromo opadającymi w stronę doliny stokami.

Natomiast w rezerwacie przyrody – Szelągówka podziwiać można zespół borów sosnowych występujących na rozległym obszarze wydmowym. Warte uwagi jest również Bagno tykocińskie zajmujące powierzchnię 400 ha. Stanowi ono fragment Doliny Narwi położonej między wsią Góra a miastem Tykocin. W jego skład wchodzą łąki, nieużytki, wody stojące oraz starorzecza. Na terenie gminy występują również liczne pomniki przyrody, np. jesion wyniosły i aleja 155 drzew we wsi Stelmachowo, jałowiec pospolity we wsi Krosno oraz głazy narzutowe we wsi Sierki i Leśniki. By zachować te unikatowe walory przyrodnicze, znaczną uwagę przykłada się w gminie do kwestii ekologii. W celu rozwiązania problemu gospodarki ściekowej buduje się nowoczesne kanalizacje sanitarne oraz przydomowe oczyszczalnie ścieków, modernizuje się kotłownie, zamieniając tradycyjne kotły na nowoczesne systemy grzewcze zasilane odnawialnymi źródłami energii, a budynki użyteczności publicznej poddaje się termomodernizacji w celu zapobiegania utracie ciepła.

Blisko 600-letnią historię miasta potwierdzają liczne zabytki – warto poświęcić trochę czasu na ich zwiedzanie. W centralnym punkcie miasta, rynku w kształcie trapezu o cechach urbanistyki barokowej, wznosi się najstarszy w Polsce świecki pomnik stojący w miejscu publicznym, pochodzący z 1763 r., a przedstawiający Stefana Czarnieckiego, jednego z sukcesorów, który otrzymał miasto jako własność dziedziczną. Fundatorem pomnika był potomek Czarnieckiego – Jan Klemens Branicki. Wschodnią pierzeję rynku zajmuje zespół kościelno – klasztorny z XVIII w. Należący do zespołu kościół św. Trójcy utrzymany jest w jednakowym, barokowym stylu: wewnątrz świątyni można podziwiać m.in. rokokowe organy oraz cenne obrazy Augusta Mirysa – nadwornego malarza Branickich. Nieco dalej na południe, w stronę Narwi, znajduje się jeden z najcenniejszych zabytków Tykocina – późnorenesansowy alumnat wojskowy, czyli dom dla weteranów wojennych ufundowany w latach 1634 – 37 przez Krzysztofa Wiesiołowskiego. Ów unikalny w skali światowej zabytek był wykorzystywany zgodnie ze swoim przeznaczeniem aż do 1914 r. Tykocin był przed II wojną drugim co do wielkości (po Krakowie) skupiskiem ludności żydowskiej. Pierwsi Żydzi sprowadzili się do Tykocina na pocz. XV w. i osiedlili się w zachodniej jego części, zwanej Kaczorowem. Gmina żydowska wzniosła wspaniałą synagogę w 1642 r., która odrestaurowana po II wojnie, jest obecnie tłumnie odwiedzana przez turystów.

Wzniesiona na planie trójkąta świątynia posiada cechy barokowe. Wnętrze reprezentuje podziały typowe dla żydowskich domów modlitw: przedsionek, sala modlitw z mównicą na środku oraz babiniec stanowiący oddzielne pomieszczenie dla kobiet.

W północnej części miasta, wśród narwiańskich rozlewisk rozciągają się ruiny zamku króla Zygmunta Augusta. Monarcha wszedł w posiadanie dóbr tykocińskich poślubiając Barbarę Radziwiłłównę, wdowę po Gasztołdzie – poprzednim ich właścicielu. W 1533 r. Zygmunt August przebudował istniejący tu zamek tak, by spełniał funkcję warownej rezydencji królewskiej. Tutaj monarcha ulokował skarbiec i arsenał, bibliotekę zarzadzaną przez Łukasza Górnickiego oraz mennicę. Utrzymany w stylu gotycko – renesansowy zamek był posadowiony na planie rombu, z czterema półokrągłymi basztami w narożnikach. Na zamku w 1705 r. król August II Mocny ustanowił najważniejsze a zarazem najstarsze odznaczenie Orła Białego. Zniszczony w czasie potopu szwedzkiego zamek ostatniego z Jagiellonów ulegał stopniowej dewastacji. Kolejnym tykocińskim obiektem sakralnym jest wznoszący się tuż przy rzece zespół budynków dawnego klasztoru Bernardynów z jednonawowym kościołem z lat 1771-91 na terenie dawnego dworu Zygmunta Augusta. Pentowo to dawne siedlisko szlacheckie. Z Tykocina prowadzi do niego stary, nadnarwiański, obsadzony pochyłymi brzozami gościniec. Na obszernej polanie znajduje się zabytkowy, drewniany rodzinny dworek Toczydłowskich z początku XX w. Znajdujący się ponad 100 lat w rękach jednej rodziny obiekt zachował autentyczne wnętrze szlacheckiej siedziby – stare piece bogato zdobione zwieńczeniami, wiekowe szafy, sekretery, kredensy, zegar z 1875 r. Wieś Pentowo została rozsławiona ostatnimi czasy dzięki bocianom – ptakom stanowiącym symbol Podlasia. Ptaki upodobały sobie to miejsce – na dachach zabudowań drewnianiego dworku mieści się ponad 20 gniazd. W 2001 r. Pentowo jako pierwsza wieś w Polsce zostało uhonorowane tytułem Europejskiej Wioski Bocianiej. We wsi znajdują sie tabliczki z datami przylotów i liczbą bocianich par, jakie pojawiły się w danym roku. Wyróżnienie to podsunęło projekt stworzenia Podlaskiego Szlaku Bocianiego, prowadzącego przez 3 parki narodowe: Biebrzański, Narwiański i Białowieski.

Kiermusy
Kilka kilometrów na zachód, za Pentowem, we wsi Kiermusy mieści się luksusowy pensjonat „Dworek nad Łąkami”. Turyści mają tu do dyspozycji 5 stylowych domów – czworaków dworskich, których specyficzny klimat tworzą liczne elementy ludowe. Amatorów typowo polskich potraw zaprasza należąca do kompleksu wypoczynkowego karczma „Rzym”. W pierwszą niedzielę miesiąca w Dworku odbywa się ludowy jarmark – jeden z największych na Podlasiu.

Jeżewo Stare
W niewielkim oddaleniu od Tykocina, przy szosie z Warszawy do Białegostoku, leży miejscowość mogąca się poszczycić ciekawą historią. Jeżewo Stare – w XV w. wieś królewska, od XIX w. własność Glogerów. Ich dworek gościł wielu sławnych ludzi, szczególnie znanych pisarzy. Tu prawdopodobnie powstało wiele scen „Trylogii” Henryka Sienkiewicza – wszak nieopodal znajduje się wieś Rzędziany, gdzie rodziny Rzędzianów i Jaworskich toczyły słynny spór o gruszę.

W skład gminy miejsko-wiejskiej Tykocin wchodzi miasto Tykocin oraz 31 wsi sołeckich: Bagienki, Broniszewo, Dobki, Hermany, Jeżewo Nowe, Jeżewo Stare, Kapice-Lipniki, Kiślaki, Krosno, Leśniki, Lipniki, Łaziuki, Łazy Duże, Łazy Małe, Łopuchowo, Nieciece, Pajewo, Popowlany, Radule, Rzędziany, Sanniki, Sawino, Siekierki, Sierki, Słomianka, Kapice Stare, Stelmachowo, Stelmachowo-Kolonia, Szafranki, Tatary, Żuki, oraz 3 wsie niesołeckie: Janin, Kiermusy, Piaski.