Polsko-Węgierskie doświadczenia w budowaniu partnerstwa na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich – relacja z wyjazdu studyjnego
W dniach 9 września – 13 września 2019 r. odbył się wyjazd studyjny na Węgry pt.: „Polsko-Węgierskie doświadczenia w budowaniu partnerstwa na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich – wyjazd studyjny”, którego organizatorem była Podlaska Izba Rolnicza. Partnerami projektu byli: Spółka Prosperita, Regionalny Związek Rolników Kółek i Organizacji Rolniczych w Łomży oraz Stowarzyszenie N.A.R.E.W – Narwiańska Akcja Rozwoju Ekonomicznego Wsi.
Operacja współfinansowana jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.
Celem operacji było zdobycie wiedzy przez 41 osób reprezentujących podmioty uczestniczące w rozwoju obszarów wiejskich województwa podlaskiego w zakresie możliwości zwiększenia udziału zainteresowanych stron w tworzeniu oraz wdrażaniu wspólnych inicjatyw i innowacji na rzecz rozwoju obszarów wiejskich na przykładzie rolnictwa w wizytowanym kraju. Przedmiotem operacji była identyfikacja, zgromadzenie, wymiana i upowszechnienie doświadczeń rolników oraz przedstawicieli innych podmiotów działających na rzecz rozwoju obszarów wiejskich województwa podlaskiego oraz przedstawicieli węgierskich.
Wiodącymi tematami operacji były:
– aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich w celu tworzenia partnerstw na rzecz realizacji projektów nakierowanych na rozwój tych obszarów, w skład których wchodzą przedstawiciele sektora publicznego, sektora prywatnego oraz organizacji pozarządowych;
– wspieranie rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich przez podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności w obszarze małego przetwórstwa lokalnego lub w obszarze rozwoju zielonej gospodarki, w tym tworzenie nowych miejsc pracy;
– promocja jakości życia na wsi lub promocja wsi jako miejsca do życia i rozwoju zawodowego; – wspieranie tworzenia sieci współpracy partnerskiej dotyczącej rolnictwa i obszarów wiejskich przez podnoszenie poziomu wiedzy w tym zakresie.
Uczestnikami wyjazdu studyjnego byli przede wszystkim rolnicy, członkowie Podlaskiej Izby Rolniczej oraz przedstawiciele instytucji rolniczych.
Pierwszym celem wyjazdu była wizyta w winnicy Disznoko w Mezozombor k. Tokaju. Jest to jeden z liderów jakości w regionie, reprezentujący tokajską nową falę producentów, z początkiem lat 90-tych nazwaną renesansem tokajskim. Disznókö (dosłownie „świńska skała”) bierze swą nazwę od olbrzymiego kamienia o fantastycznym kształcie, leżącego spokojnie pośród winnic. Na 104 hektarach znakomitych gleb wulkanicznych wokół wioski Mád i Mezözombor uprawia się przepisowo szczepy lokalne, przede wszystkim furmint, oraz hárszlevelű, zéta i muscat. Jest to jedyny producent w Tokaju, którego winnice są skupione w jednym miejscu. Powstają tu tylko białe wina, w większości słodkie, zarówno tradycyjne aszu, czy szamorodni, jak i nowsze kompozycje późnego zbioru.
Następnego dnia odbyło się spotkanie z przedstawicielami Izby Rolniczej w Egerze. Delegację z Polski przyjmował przewodniczący regionalnej izby oraz dyrektor biura w Egerze. Przedstawiciele władz Węgierskiej Izby Rolniczej zapoznali polską delegację ze specyfiką instytucji, która w przeciwieństwie do struktur krajowych oprócz opiniodawstwa zajmuje się również doradztwem rolniczym i ekonomicznym. Okazało się, że samorząd rolniczy Węgier aktywnie uczestniczy w rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa poprzez działania w ramach trzech departamentów tj. rolnictwa, przemysłu spożywczego oraz rozwoju obszarów wiejskich, 9 kierunkami w zakresie szeroko pojętego rolnictwa tj.: ogrodnictwem, produkcją roślinną, produkcją zwierzęcą, przetwórstwem i handlem żywnością, sprawami młodych rolników w tym wykształceniem (szkolnictwem i praktykami), leśnictwem, myślistwem oraz ochroną przyrody, a także innowacjami. Na Węgrzech funkcjonują dwie organizacje: Magosz (Magyar Gazdakörök és Gazdaszövetkezetek Szövetsége) – zrzeszająca mniejsze gospodarstwa i MOSZ (Mezőgazdasági Szövetkezők és Termelők Országos Szövetsége) – zrzeszająca większe gospodarstwa, które oddelegowują swoich przedstawicieli do pracy w Izbie Rolniczej. W ramach swoich zadań Węgierskie Izby Rolnicze sprawują swoistą pieczę nad rozwojem obszarów wiejskich poprzez kompleksowe działania tj. organizowanie wystaw, forów, spotkań i szkoleń dla rolników i mieszkańców obszarów wiejskich. Poprzez prowadzenie sieci doradców i ekonomistów wiejskich, którzy służą poradami rolnikom i mieszkańcom obszarów wiejskich zainteresowanych działaniami prowadzącymi do rozwoju rolnictwa ale także rozwoju usług pozarolniczych na terenach wiejskich. Doradcy zatrudnieni przez węgierski samorząd rolniczy prowadzą oceny upraw, oceny szkód rolnych, kontrolę w zakresie wzajemnej zgodności, wydają i zatwierdzają karty producenta, pomagają w opracowywaniu wniosków o dotacje. Izby rolnicze prowadzą również krajowy system prognozowania ochrony roślin, bezpłatną pomoc prawną, wprowadzają zasady etyki biznesowej w rolnictwie, prowadzą działania informacyjne poprzez swoją stronę internetową, biuletyn. Izby rolnicze na Węgrzech nadzorują również sprzedaż ziemi pełniąc obowiązki lokalnego komitetu ziemskiego. Samorząd rolniczy na Węgrzech współpracuje z przeszło 70 organizacjami. Są wśród nich m. in. Zrzeszenie Producentów Pieczarek, Związek Winiarstwa, Zrzeszenie Młodych Rolników czy Grupy Producenckie Owoców i Warzyw.
Rolnicy z Polski mieli szereg pytań odnośnie wsparcia jakie otrzymują rolnicy węgierscy ze środków unijnych, sposobu prowadzenia działalności rolniczej, systemu opodatkowania działalności i produkcji rolniczej itp. Przewodniczący Izby w Egerze wśród istotnych zagadnień jakie stoją przed instytucją wymienił m.in. wdrażanie do praktyki programów badawczo-naukowych, problem małego zainteresowania prowadzeniem rolnictwa przez młode pokolenie. Szczególnie ciekawym rozwiązaniem dla uczestników wyjazdu był wdrożony przez Węgierską Izbę Rolniczą na terenie całego kraju system zabezpieczenia upraw przed gradem.
Kolejny dzień wyjazdu uczestnicy spędzili na wizycie w stadninie braci Lázár. W okolicy Hortobágy i Kiskunság można zobaczyć co węgierscy kowboje, o nazwie csikós mają do pokazania. W odległości 35 km od miasta, w sąsiedztwie Zamku Gödöllő, bracia Lázár, węgierscy mistrzowie świata w powożeniu, stworzyli swój własny kawałek raju łącząc sielską atmosferę oraz profesjonalną ofertę z bazy konnej. Wielka Równina ma szczególnie silne tradycje, jeśli chodzi o zapierające dech w piersiach pokazy jeździeckie. Jeźdźcy wykonali m.in. tzw. Piątkę Pusztańską jadąc na oklep jednocześnie na pięciu koniach w pozycji stojącej.
Trzeci dzień wyjazdu studyjnego upłynął na zwiedzaniu zakładów wyrobów wędliniarskich Kaiser Food Kft. w Szalnoku, gdzie zaprezentowano zwiedzającym cały proces technologiczny produkcji salami. Na zakończenie odbyła się degustacja wytwarzanych produktów. Produkty Kaiser charakteryzują się specjalnymi składnikami i szacunkiem dla tradycji, gdyż są wykonane tradycyjnie z prawdziwych węgierskich przypraw i kunsztu. Niezależnie od produktu da się wyczuć harmonię smaków.
Następnym punktem w programie była wizyta w destylarni palinki Bolyhos. Destylarnia Bolyhos jest jednym z czołowych producentów palinek. Palinka to węgierska brandy z owoców, obowiązkowo rosnących na Węgrzech. Musi być też wydestylowana i zabutelkowana w tym kraju. Do wyboru używana jest wódka destylowana z dwudziestu różnych owoców. Niemal wszystkie sprzedawane są z owocami na dnie butelki, dzięki czemu ich alkohole mają bardzo wyrazisty smak, należą do najlepszych w swoich kategoriach i pomimo dużej mocy (często 50%) są stosunkowo łagodne, a często słodkawe, o wspaniałym owocowym aromacie. Zakłady Bolyhos mieszczą się w małej miejscowości Újszilvás na południowy-wschód od Budapesztu, jest to firma rodzinna, działająca od 1994 roku. W ofercie jest wiele limitowanych edycji palinek – wiekowanych lub pakowanych w ozdobnych butelkach.
Podczas wyjazdu nie mogło zabraknąć w programie wizyty w Parku Narodowym, który powstał na obszarze Pusty Hortobadzkiej. Jest to największy węgierski trawiasty obszar a jednocześnie największy w środkowej Europie obszar równinny. Warunki naturalne umożliwiły rozwinięcie się kultury hodowlanej, która do połowy XX wieku była bezkonkurencyjna. Od czasu regulacji rzeki Cisy w 1946 roku, nie ma już tak dobrego pokarmu dla zwierząt, a wartość pastwisk pogorszyła się. Zmieniły się tradycje wypasu, zwierzęta od wiosny do pierwszego śniegu są na puszcie, a w okresie zimy zostają zamykane w stajniach i oborach. Stosowana była zasada, że różne gatunki zwierząt były wypasane na różnych terenach co do dnia dzisiejszego nadal obowiązuje. Dlatego świat pasterski dobrze funkcjonował. Powstały hierarchie, gdzie najwyższy szczebel zajmowali cikosze (pasterze koni). Do dnia dzisiejszego noszą dla nich charakterystyczne w niebieskim kolorze szerokie spodnie oraz koszulę z kamizelkę. Używany przez nich osztor (charakterystyczny bat) w większości przypadków sami sobie robią a trzonek jest wybity różnymi motywami charakteryzującymi życie na puszcie. Hodowane na puszcie konie nadają się do uprawiania nowoczesnego sportu konnego oraz hobby. Głównym celem hodowli jest utrzymanie gatunku Noniusz. Na terenie parku hodowana jest też węgierska rasa krów Szurke Marha, który przywędrował do Węgier z Azji przed 1100 latami. Krowy te znajdują się pod ochroną i rozmnażane są na terenie parku. Hodowane są też barany Racka oraz bawoły. W 1999 roku Park Narodowy Hortobágy został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Ostatnim punktem programu było zwiedzanie Egeru oraz wizyta w Dolinie Pięknej Pani, gdzie w wulkanicznych skałach wydrążono dziesiątki piwnic, których głębokość świadczy o zamożności winiarza. W każdej z nich natomiast można spróbować wyjątkowego trunku, wdać się w dyskusję z miejscowym producentem wina. Każda z piwnic ma swój indywidualny charakter, a niektóre przywodzą na myśl wręcz kaplice. Według jednej z legend, Dolina zawdzięcza swą nazwę pięknym pannom, które stojąc przed piwniczkami zachęcały gości swoimi wdziękami do kupna wina.
Zaprezentowany powyżej węgierski samorząd rolniczy działający aktywnie na terenie wizytowanego kraju na rzecz rozwoju obszarów wiejskich ma rozbudowane kierunki działań oraz strukturę, które przynoszą wymierne efekty w postaci realnej odnowy wsi, podnoszeniu poziomu życia mieszkańców obszarów wiejskich, a także rozwoju rolnictwa i przedsiębiorczości na terenach działania tych organizacji. Wizytowane gospodarstwa są z kolei przykładami wielokierunkowości działań i powiązań pomiędzy rolnictwem, a innymi kierunkami gospodarki takimi jak np. przetwórstwo płodów rolnych czy turystyka, a także są przykładem tworzenia kompleksowych powiązań i form współistnienia oraz współpracy gospodarstw rolnych i przedsiębiorstw na obszarach wiejskich w celu uzyskiwania rozmaitych korzyści.
Każda z wizyt i spotkań podczas wyjazdu dała uczestnikom nową wiedzę i możliwości wymiany doświadczeń, a także mogą być inspiracją do przenoszenia zdobytych informacji i rozwiązań na grunt województwa podlaskiego, które podobnie jak węgierski region Egeru czy też Budapesztu jest województwem o wysokich walorach rolniczo – turystycznych.
Wszystkich zainteresowanych współpracą z KSOW zapraszamy do rejestracji w bazie partnerów KSOW dostępnej na stronie www.ksow.pl oraz do odwiedzania strony internetowej http://ksow.pl.
Podlaska Izba Rolnicza – Porosły, ul. Wierzbowa 57, 16-070 Choroszcz, www.pirol.pl, bialystok@pirol.pl, tel./fax. 85/6760862, tel. 85/6760858;
Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego w Białymstoku – ul. Kardynała Stefana Wyszyńskiego 1,15-888 Białystok, tel. +48 (85) 66 54 549, e-mail: kancelaria@wrotapodlasia.pl, www.bip.umwp.wrotapodlasia.pl.
